පසුගිය සතිය හා සම්බන්ධයි

සිව්වන පටලයෙහි දෝෂය ඇති විටෙක දැකීම් වසාලන සිව්වෙනි පටලයෙහි දෝෂය ඇති වූ විට එය ‘තිමිරය’ නම් ලත් රෝගය වේ. මෙම ලක්ෂණ පහළ වූ කල ඉදිරියට ඉන්ද්‍රිය ශක්තිය නැතිවේ.

දරුණු නොවු රෝගය ඇති කල්හි අහසෙහි හිරු, සඳු, තාරකා පැහැදිලි දිලිසෙන වස්තු දර්ශනය වේ. (අහසේ ඇති දේ නොව) මැවිපෙන්නුම් කිරීම ‘නීලකාචය’ නම් රෝගය බව දත යුතුයැ.

ලිංගනාශය – කෝපවු එක එක් දෝෂයන්ගෙන් ලිංගනාශනම් රෝගයක් ඇතිවේ. ඇසෙහි කිපුණා වූ වාතයන් වස්තූන් කැරකෙන්නාසේ ඇස මඳ රත් පැහැති වෙද, නැමුනාසේ පෙනේද, හටගන්නා ලද පැහැය මතු රතුවන්යැ. නොහොත් ගුරු වර්ණය එහෙයින් හටගත් මණ්ඩලය ද ගුරු වර්ණය සැඩ පරුසය.

පිත්ත වු ලිංග නාශය – පිත කිපීමෙන් සූර්යාය දේදුනු විදුලිය කනාමැදිරියන් නටන්නා වැනිද, මොණරුන් ආදි නීලවර්නව පෙනේ.ඇස මැලවි නිල් පැහැ වේ. දර්ශනය වන මණ්ඩල මදක් නිල්ව කසාවන් වේ.

සෙමෙන් වූ ලිංගනාශය – සෙමෙන් (කෝපවන ලද) හටගත් ලිංග නාශය ඇතිකල්හි දර්ශනය වන දේ සුදුවද ඉතා සියුම් වද මේඝ රහිත, ස්තානයේ මේඝයන්ද, දියෙහි ඉල්පුනාසේද, තෙමුණා සේද පෙනේ. ඇස සුදු පැහැය වීමද එයින් හටගත් මණ්ඩලයද ඝනය, සිනිඳුය. සක්කොඳ සේ සුදු පැහැයෙන් යුතුයැ. සෙලවෙන පියුම් පතෙක තිබෙන දියබුබුළක් බසු ආකාර වේ.

රතෙන් වූ ලිංගනාශය හෙවත් රක්තජ ලිංගනාශය

ලේ කෝපතාවයෙන් දෘෂ්‍යවන (පෙනෙනු ලබන) වස්තූන් රතුවද නොයෙක් දුඹුරු වර්ණවද සුදුදේ කහ පැහැයෙන්ද පෙනේ. ඇස රත් පැහැ වේ. එයින් උපන් මණ්ඩල ගිනි සිළු කොරල්, පත්මරාග මැණික් මෙන් පෙනේ.

තුන්දොසින් වූ ලිංගනාශය හෙවත් ත්‍රිදෝජ ලිංගනාශය – තුන්දොස් කිපීමෙන් දෘෂ්‍යමාන වස්තූන් නොයෙක් වර්ණයෙන් පෙනේ. වෙනස් වෙනස් ව හා විසිතුරුවද පෙනේ. තුන් වැදැරුවන්ද දෙවදැරූවද පෙනේ. ඇසෙහි විසිතුරු පැහැයද ඇතිව මණ්ඩලයද එසේම පෙනේ.

රක්තජ හෙවත් රත්පිතින් වූ පරිම්ලායි රෝගය

රත්වූ හෙයින් දූෂිත පිත, පරිම්ලායි නමි. ලිංගනාශය (පෙනීම නැති) කරන්නේය. හැම පැත්තම කසාවන්ව පෙනේ. දිලිසෙන වස්තූන්ද කහ වර්නයෙන් පෙනේ. දෘෂ්ටියෙහි පිහිටි අරුණ මණ්ඩලය ඝන කාචයන් සේ රත් පැහැයෙන් යුක්තවේ. මැලවුණු නිල් මණ්ඩල ඇතිවේ. ඇතම් විට එයින් පෙනීමද ඇතිවේ.

පිත්ත විදග්ධ දෘෂ්ටිය -උත්සන්නව වැඩියාවූ පිතින් දවන ලද දෘෂ්ටය මණ්ඩලය සියලු දේම කහ වර්ණයෙන් පෙනෙන්නේයැ. එය පිත්ත විධග්ධ නම් රෝගය වන්නේයැ.

ඒ වැඩීමට ගිය දැවුණු පිත් දෝෂය තුන්වන ෂටලයෙහි වී නම් ඒ තැනැත්තාට දහවල් කාලයෙහි නොපෙනෙන්නේයැ. රාත්‍රියට පෙනීම අඩුවන්නේයැ.

ශ්ලේෂ්ම විදග්ධ දෘෂ්ටිය – වැඩීමට ගිය දුෂිත සෙම කරණ කොට දැවීම් බවට ගිය දෘෂ්ටි මණ්ඩලය ඇති තැනැත්තේ සියලු වස්තූන්ම සුදු පැහැයෙන් දකී. තුන්වෙනි පටලයෙහිවූ මද සෙම් දෝෂය රූ කණ බවටද දාවල් වස්තුන් දැකිය හැක බවයද පැමිණෙන මෙය ශ්ලේෂන්ම විධග්ධ නම් අක්ෂි රෝගය වේ.

ධූමදර්ශී – අධිකව වෙහෙසීමෙන්ද ශෝකවීමෙන්ද, හස තැළිම් ආදියෙන්ද ඇතැමෙකුට දුම්සේ වස්තූන් පෙනේද ඒ ධූමදර්ශ නම් අක්ෂි ආබාධය වේ.

හ්‍රස්ව ජාත්‍යා – ඇසේ හටගත් යම් රෝගයක් නිසා ළඟ ඇති වස්තූන් අමාරුවෙන් දකීද ඒ හ්‍රස්ව ජාතය නම් ඇස් රෝගය වේ.

නකුලාන්ධය – යම් ඇසක් දොස් වැඩීමෙන් මුගටියෙකුගේ ඇස්මෙන් දිලිසේද, දවල් කාලයේ වස්තූන් හොඳින් දකීද, සවසට නොදකීද. ඒ නකුලන්ධය නම් ඇස් රෝගය වන්නේයැ.

ගම්භීරිකා – කිපුණා වූ වාත වේගය නිසා හැකිළුණු නාඩීන්ගෙන් යුක්තව යම් ඇසක් ගිළුනේද දැඩි රුපාත් ඇතිවේද හේ ගම්බිරික නම් අක්ෂි ආබාධය වන්නේයැ.

ආගන්තුජ ලිංගනාශය – යක්ෂ, භූත පිශාච යන්ගෙන් හා නයි පොළොං විෂ වැදීම හේතුවෙන්ද,අධික සූර්ය තාපයෙන්ද වැඩීගිය (අක්ෂිරෝගය) අභික්ෂ්‍යන්දයෙන්ද යනාදී හේතුවකින් නැසීගිය යම් ඇසක් වේද ඒ අනිමිත්ත කාච නම් වේ. ඒ ලිංග නාසය විශේෂයෙන් ප්‍රසන්න වූවාසේම තිබෙයි. වෛදූය්‍ය (වෛරෝඩි) මැණිකක් සේ දර්ශනය වේ.

අර්ම රෝග – සුදු ඉංගිරියාවේ නොයෙක් වර්ණයෙන් හටගන්නා ගොඩැලි අර්ම රෝග නම් වේ. සුදුරුවාවේ (සුදු ඉංගිරියාවේ ශ්වේත මණ්ඩලයේ යම් කලෙක මෘදු වූ සුදු පැහැති මසක් වේද එය ශුක්ලාර්ම නම් රෝගය වේ.

රක්තාර්‍ම – සුදුරුවාවේ රතු පියුම් පෙත්තක පැහැය ඇතිව මෘදුවූ යම් මසක් වැඩේද ඒ රක්තාර්ම වේ.

අධිමාංසාර්ම – සුදු ඉංගිරියාවේ පීකුදු වැනි පැහැ ඇතිව මොළොක් පළල් ඝණ වූ යම් මාංශයෙක් වේ නම් ඒ අධිමාංසාර්‍මනම් රෝගය වනු ඇත.

ස්නායු අර්‍ම – ශුස්කව, මස් අධිකව පැතිරී යන ස්වභාවයෙන් යුත් පස්වැනි දැඩි ස්නායු නම් අර්‍මය වේ.

ශුක්ති – සිප්පි බෙල්ලෙකුසේ හෝ ඔහුගේ මස් වැනි ශ්‍යාම වර්ණය වු යම් බිංදුවෙක් සුදු මණ්ඩලයේ ඇතිවේද, ඒ ශුක්තිනම් වේ.

අර්ජුන – ශ්වේත මණ්ඩලයේ සාවුන්ගේ ලෙයට හුරු යම් රත් බින්දුවක්වේද එය අර්ජුන නම් රෝගය වන්නේයැ.

පිෂ්මක – සෙම්, වා කෝපතාවයෙන් සුදු මණ්ඩලයේ පිටිසේ යම් සේ ඉහළට නැග සිටියේද එය පිෂ්ටක නම් රෝගය වන්නේයැ.

ජාල – ලේ පැහැයෙන් යුතු දැලක් සේ නහර ඉල්පී මහත් සාන්තානයක් වී නම් ඒජාල නම් රෝගය වන්නේයැ.

ගිරාජ් – යම් බිබිලක් සුදු පැහැයෙන් යුක්තව කෘෂ්ණ මණ්ඩල යේ (කළු රුවාවේ) සමීපයේ වීද එය නහරින් වෙළීගියේද සුදුරුවාවේ එය ශීරාජ නම් අක්ෂි රෝගය වන්නේයැ.

බලාස – දිය බිංදුවක් සේ කැකුළුව සුදුරුවාවේ යම් කාංස ලෝහයාගේ පැහැයෙන් යම් බිබුලක් වේද එය බලාස නම් රෝගය වන්නේයැ.

සන්ධි ගතව සෑදෙන රෝග

පූති පූයාලස නම් රෝගය – කනික සන්ධියෙහි හටගත් යම් ඉදිමීමක් පැසුණේ පීඩා ඇත්තේ සැරව ගලාද එය ඒ නමි.

ශ්ලේස්මාපනාහ – දෘෂ්ටි සන්ධියෙහි මහත් වු ගැටයක් නොපැසී හට ගන්නේයැ. කුසුම් අධික වූයේ රුදා නැත්තේ නම් ඒ උපනාහ නම් සෙමෙන් වන්නේයැ.

ස්‍රාව – අශ්‍රැ (කඳුළු) මාර්ගයෙන් නේත්‍ර සන්ධීන්ට පැමිණ දොස් වූ ලකුණින් යුක්තව ස්‍රාව හෙළති. ඇතැමෙකු එය නේත්‍රනාඩියයි කියනු ලැබේ. එය සිවු (4) වැදැරුම් වේ. පූයා ශාව තුන් දොසින් හටගත් සන්ධියෙහි යම් පැසීමක් වේද, සාර ගලාද, ඒ පූයා ශ්‍රාව නමි. ඝන සුදු, බෙලසුල්, සාරෙ ගලාද ඒ ශ්ලේමජ ස්‍රාවන නම්වන්නේයැ.

රක්තා ස්‍රාව – උණුසුම් ලෙය අධිකව ගලා නම්, එය රක්ත ස්‍රාව නම් රෝගය වේ.

පිත්ත ස්‍රාව – පිත් ලක්ෂණ සහිතව ලේ ගලා නම් එය පිත්ත ස්‍රාව වන්නේයැ.

පර්වනී – ශ්වේත මන්ඩලයට සහ කෘෂ්ණ මණ්ඩලයට අතර සන්දියෙහි යම් අංකුරයක් බඳුවු යම් පිඩකාවක් හට ගනීද, තඹ වර්ණ, කඳුළු , කබ සහිතව දැවිලි ඇති මෙ රෝගය පව¢ණී නම් වේ.

අලජි – දෙනුන්ගේ තනයක් මෙන් දොස් තුනෙන්, ලෙයින් සන්ධියෙහි හටගත් පිඩකාව අලජි නම් වේ.

කෘමිග්‍රන්ථ – සෙම්, පිත් දෙදෙනාගේ හේතුවෙන් වර්තම පටල ශ්වේත මණ්ඩල දෙක අතර සන්ධියෙහි ග්‍රන්තියක් සෑදී ගැඹුරුව නානාප්‍රාකාර කෘමිහු හටගෙන හැළෙති. ඒ කෘමි ග්‍රන්ථි නම් රෝගයයයි.

වර්ත්ම රෝග – උත්සංග පීඩකා සන්නිපාත හේතුවෙන් යටි ඇසිපිය ඇතුල අභ්‍යන්තරයෙහි මහත්වු මුඛ ඇතිව පීඩකාවක් වේද වර්තමය ඉදිමෙන බැවින් පිටතිනුත් දර්ශනය වෙයිද හාත් පසින් අන් පිඩකාවන්ගෙන් වෙලේද කැකුළු වූ මන්ද වේදනා ඇත්තාවූ එය උත්සංග පිඩකා නම් අක්ෂි රෝගය වන්නේයැ.

කුම්භිකා – ඇස පියෙහි යම් පිඩකාවක් හටගෙන බිඳෙද, සැරව වැගිරේද, නැවත පිරේද දෙළුම් ඇට බඳුවු සන්නිපාත හේතු වෙන් හටගත් ඒ පිඩකාව කුම්භිකා නම් වේ.

පොථකි – කැසීම බහුලව සැරව වෑහෙන රුජා සහත පිඩකාව පොථකි නම් වනු ඇත.

ශර්කරා – සියුම් පිළිකාවන්ගෙන් වෙළුණු රළු ස්පර්ශ ඇති මහත් පිළිකාවක් ඇසිපිය මධ්‍යයෙහි වූයේ නම් එය ශර්කරා නමි.

ආර්ශොවර්තම – ඇසි පියෙහි හටගත් කැකිරි ඇට, බඳු මද වේදනා ඇති රළු යම් පිඩකාවක් වේද එය අර්ශොවර්තම නම් වේ.

ශුෂ්කාර්ශස් – ඇසිපියේ ඇතුළේ හටගත් රළු තද දරුණු දීර්ඝව යම් මස් දලුවක් හටගත්තේද එය ශුෂ්කාර්ශස් නමි.

අංජනා – ඇසිපියෙහි හාත්පස මොළොක්වු මද රත්වූ තඹවන් දැවිලි සහිත අනින්නාක් බදුවු රුජා ඇති යම් සියුම් පීඩකාවක් වේද එය අංජන නම් රෝගය වන්නේයැ.

බහත වර්ත්ම් – ඇස් පියෙහි හාත්පස නොයෙක් වර්ණයෙන් යුක්ත පිඩකා ඒ ද බහල වර්ත්ම වේ.

වර්ත්ම බන්ධන – ඇසිපිය ඉදිමීමෙන් ඇස වැසිය නොහැකිව මද පීඩා ඇති කැසීම් සහිතව අනින්නාක් බදු යම් රෝගයක් වීනම් ඒ වර්ත්ම් බන්ධන රෝගය වන්නේයැ.

ක්ලිෂ්ට වර්ත්ම – සේම හා දූෂිත ලෙයින් ඇසිපිය යුගම ඉදිමිමද වේදනා සහිතව තඹවන් රත් පැහැයෙන් යුත් මොලොක්වූ කිසි කරුණක් නැතිව හටගත් මේ රෝගය ක්ලිශ්ටවර්ත්ම නම් වේ.

වර්ත්ම කදම – ක්ලිෂඹ්ට වර්ත්ම රෝගයම යම් කලෙ පිතින් ලෙය දවාද එකල්හි තෙත් මඩ සහිත වු එම රෝගය වර්ත්ම කදම නම් වන්නේයැ.

ශ්‍යාම වර්ත්ම – දූෂිත පිත හේතු කෙගෙන ඇසිපිය හකුළා ගින්නෙන් දෑවාවූසේ කළු පැහැ ඇතිවේද එම රෝගය ශ්‍යාම වර්ත්ම නම් වනු ඇත.

ප්‍රග්ලින්ත – යම් ඇසක් අවම ඉදිමි, ඇතුළත රුජා සහිත තෙත්වී නමහ් එය ප්‍රග්ලින්ත නම් රෝගය වන්නේයැ.

අක්ලින්ත – ඇසිපිය සේදුවත් නොසේදුවත්, නැවත නැවත බැඳේද නොපැසවා හටගන්නා ඒ රෝගය අක්ලින්ත නම් වේ.

වාත හත – ඇසිපිය හැරීමට වැසීමට නොහැකිව ක්‍රියා විරහිත සන්ධි ඇතිවුයේ නම් ඒ වාතහත නම් රෝගය වන්නේයැ.

අර්බුද – ඇසිපිය ඇතුළත බොහෝ ගැට සෑදී පිටත ඉදිමී ඇති වේදනා රහිත වු මේ රෝගය අර්බුද නම් වේ.

නිමේෂ – ඇසිපිය කරා ගිය වාතයෙන් සන්ධි ගත නහර යන්ට ඇතුළුව වහ වහා ඇසිපිය හෙළාද එය නිමේෂ නම් රෝගය වන බව දැනගත යුතුය.

ශ්‍රෝණි තාර්ශ– ඇසිපියහි ලේ පැහැයෙන් යම් අංකුරයක් වැඩේද ලෙයින් හටගන්නා එය කපන ලද්දේ වුවද නැවත නැවත වැඩේද එය ශ්‍රොණිතාර්ශ නම් රෝගය වන්නේයැ.

ලග්න – ඇසිපියෙහි ඩෙබර පළයට බඳු සටහන් ඇතිව නෙැපැසවන රුජා රහිත කුසුම් ඇති කැකුළුවු ඒ පිඩකාව ලග්න නම්වේ.

බිසවර්ත්ම – ඇසිපිය පිටතී ඉදිමී සිදුරුය ඇතිකරන්නාවුද ඇතුලත දියනෙළුම් දඬුයෙන් මෙන් වගුරවන්නාවු තුන්දොස් කෝපයෙන් හටගත මෙම රෝගය ඩිසවර්ත්ම් නම් වේ.

කුඤ්චන – වාතාදි දෝෂයෝ යම් ඇසෙක පිය හකුළුවාද එසේ ඇති කල්හි දකින්නට නොහැකිවේද ඒ රෝගය කුඤ්චන නමි.

පක්ෂම කෝප – කෝප වූ වාතය හේතුකොට අක්ෂි රෝමයේ ඇස ඇතුලට වැදි වරින්වර ඇස උලා එයින් ඉදිමීමද වේදනාද ඇතිකොට කළු සදු මඩලෙහි හෙති. ඉතා නපුරු වූ මෙම රෝගය ලපක්ෂ්ම කෝප නම් රෝගය වන්නේය.

පක්ෂ්ම ගාත – පිත නිසා ඇස්පිය ගැලවීයාමක් වේද කැසීම දැවිල්ල ඇතිකරන මේ රෝගය පක්ෂ්මගාත නම් වන්නේයැ.

ඉහත සදහන් කරන ලද්දේ සාමාන්‍ය ඇස් රෝගයයි