“සීයේ මල්ලි ලේන්සුවක් අරගෙන ඇවිල්ල කියනව එයා බාලදක්ෂ ගැටේ නම් ගහන්න දන්නවලු, වෙද ගැටේ නම් ගහන්න දන්නෙ නැතිලු” හා හා, කෝ මල්ලි ගයාන් මෙහාට එන්න කවුද පුතේ කිව්වෙ වෙද ගැටේ ගහන්න කියල.

නෑ සීයෙ අපේ පන්තියෙ ඉන්නව දනු කියල මගේ යාළුවෙක්. එයා තමයි කිවුවේ වෙද ගැටේ ගහන්න ඉගෙන ගන්න කියල. එහෙම වෙද ගැටේ කියල ගැටයක් නෑ. පුතේ වෙද ගැටේ කියන්නෙ වෙද මහත්වරු ලෙඩ්ඩුන්ට බෙහෙත් දෙනකොට ඖෂධ වර්ගවල, ඒ කියන්නේ බෙහෙත් බඩුවල නම් සඟවා ලියන ලද බෙහෙත් තුණ්ඩුව. එදා ඒව ලියල දුන්නේ කවියෙන්.

පැරැණි දේශීය වෛද්‍යවරු ප්‍රතිකාර ලබා දුන්නේ ශ්ලෝක, වෙද ගැට, කවි, යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර ආදී සියල්ල උපයෝගි කර ගනිමිනි. මෙහිදී අරුත සඟවා කියූ වෙද ගැට කවි නිසා යම් යම් අවස්ථාවල ආරවුල් තත්ත්වයන්ද හටගනී. ඔන්න පුතේ අහගන්න මේ සිද්ධිය දිනක් ගැමියකු වූ ජොරා, උණ, සෙම්ප්‍රතිෂ්‍යාවට බෙහෙත් ගන්න ගමේ වෙදරාළ ළඟට ආව. වෙද රාළ ජොරාගේ ලෙඩේ ගැන විස්තර අහල කවියකින් වෙද සීට්ටුව ලියල දුන්නා. ඒ බෙහෙත් බඩු අරගෙන බෙහෙත හදා ගෙන බොන්න කියල ජොරා වෙද සීට්ටුව අරගෙන ගිහිල්ල අඹුවට දුන්න බෙහෙත් බඩු ගෙන්න කියල. කවුද සීයේ අඹුව කියන්නෙ. අඹුව කියන්නෙ ජොරාගෙ බිරිඳට. බිරිඳ බෙහෙත් සීට්ටුව කියෙව්වා විතරයි හොඳටම කේන්ති ගියා.

කැටමත නඟාරා අඹු සොඳ කටකාරී

අට අඹුගෙන සිටි අඹු එකෙකුට බේරී

සිටි අඹු කණා ලුණුලා පස් දින නෑ රී

අටවන ජොරා බැට කාගෙන යයි බේ රී

මේ වෙදකවිය කියවලා හොඳටම කේන්ති ගිය ජොරාගේ අඹුව කවිය තුන් හතර වතාවක්ම කියවලා ජොරා ළඟටවිත් මේ මොනවද මිනිහෝ ලියල තියෙන්නෙ. තමුසෙට හොර ගෑනු හතක් හිටියෙ කොහොමද මිනිහෝ, අද මේ දීගෙ ඉවරයි. අනේ ඇත්තට මෙහෙම මිනිස්සු ගෑනු හතක් හිටපු මිනිහෙක් මට එපා ආ මිනිහො කටකාරියෙක් උනේ කවදද මං ආ මිනිහෝ කවදද මම ලුණුකන්න දුන්නෙ. කවදද මම ගුටිකාගෙන දිව්වෙ ඔක්කොම බොරු. මේව ලියන්න වෙද රාළ දන්නෙ කොහොමද. දැන් මම යනව වෙදරාළ හම්බ වෙන්න. ඊට පස්සෙ බැරිය බලන්න. බලාගන්න බැරිය කියමින් ජොරාද අඹුව සමඟ ගියේ සුපුරුදු පරිදි මුවහත් පිහියද ඉනේ ගසාගෙනයැ.

මඟ දිගට බහින් බස් වී එන ජොරා සහ ජොරාගේ අඹුව දුටු වෙද මහතා කිසිත් නොදන්නකු ලෙස ඉදිරියට විත් ආ ජොරා බෙහෙත් ගෙනාවාදැයි ඇසීය. එහිදී ඉදිරියට ආ ජොරාගේ අඹුව වෙදරාළ මේ කොළේ ලියල තියන එක දැනගන්නයි ආවෙ. ජොරා ගෑනු අටක් එක්ක හිටියයි. මම ලුණු කැව්වයි. මම ගුටිකාගෙන දිව්වයි. මේ වගේ දේවල් කියන්න වෙදරාළ මොනවද දන්නෙ කියමින් කෑ කො ගහන්න වූවා ය. ඒ අසා සිටි වෙදරාළ බොල ජොරා මේ ලියල තියෙන්නෙ උඹේ අඹුව ගැන නෙවි බෙහෙත් ගැන යයි කියූ වෙද මහතා බෙහෙත් වට්ටෝරුව අරගෙන කවිය කියවා මෙන්න තේරුම යයි කීය.

කැට - සුවඳ කොට්ටම්, අමත - රසකිඳ, නාගර - ඉඟුරු, අඹු ජල - වම්මුතු, කටකාරී, කටුවැල්බටු, අට අඹු ජලභාග අටක්, ඉන් එක අඹුවට බේරී එක් භාගයට සිඳ සිටි අඹු ඉතිරිවන ජල එක් භාගයට, තිප්පිලි බැදගත් කුඩු, සිදුලා, සවිඳ ලුණු දමා බිව්වාම අටවන ජොරා හෙවත් අට වැදෑරුම් උණ නැතිව යන්නේ ය. එය තේරුම් ගත් ජොරා සහ අඹුව වෙද මහතාට වැඳ සමාව ගෙන යන්නට ගියේ ය.

ජොරාට වෙද මහතා විස්තර කර දුන්නේ සුවඳ කොට්ටන් රසකිඳ, ඉඟුරු, වම්මුතු, කටුවැල්බටු මේවා කලං 02 යි, මදටිය අට බැගින් ගෙන වතුර පත අට එකට සිඳුවා පෙරා, තිප්පිලි බැදගත් කුඩු හා සවිඳ ලුණු දමා පස් දිනක් බීමෙන් අට වැදෑරුම් උණ සුව වන්නේය යන්නයි.

එමෙන්ම වෙද මහතා බඩරුජාවට කී බෙහෙතක් -

අනේ දෙවියනේ මට මතක නැති කොට

වනේලා කොටා පදමක ට

තනේ මවුන්ගේ කිරි සමඟ එක්කොට

කනේ වත්කරන් තද බඩ රුජාව ට

වේලා නමැති කොළ කොටා මිරිකා යුෂගෙන තනකිරි මිශ්‍රකොට කනේවත් කිරීමෙන් බඩරුජාව සුව වේ.

තුනටියේ වේදනාවට

රඳවා ඇවිත් පිටි පස්සේ සිටී න ම්

නොච්චිදලා කැඳ පිසලා පොවාන ම්

තවත් ඌ නොගොස් එතනම සිටී න ම්

කනා එක්ක මුළකළ අඹුවක් දී න ම්

රඳවා ඇවිත් පිටිපස්සේ සිටී නම් තුනටියේ රුදාව ඇත්නම් නොච්චි නික කතා තිප්පිලි මුල කල අඹුව ඔසුදිය නික කොළ යුෂින් කැඳ පිස දෙන්න. එයට අඩු නොවේ නම් එකී කැඳට තිප්පිලි කුඩු දමා දෙන්න. තුනටියේ කැක්කුම සුවවේ.

ආමරුදාවට (ආම රුදාවට)

සියක් මල් නෙළවා අරගන් නේ

එළුවගෙ මවුදෙන සුන්කරගන් නේ

ගම්ම සුරා සවිදය මැඩගන් නේ

ආම රුදා පැනයයි දැන ගන් නේ

සියක් මල් පිපිමල් එළුවාගේ මවුදෙන එළුවා අසමෝදගම් සුරා ගම්මිරිස් සතකුප්ප සවිඳලුණු මේවා කොටා චූර්ණකර උණුවතුරෙන් බීමට දීමෙන් රුදාව නැතිව යයි.

වලිප්පුවට

අඟලේ පස්කොටා යතුරෙන් තම්බා ලා

තුඹසේ පස්කොටා පිඹ එක්කර ගල් ලා

ඇස් නොපෙනෙන බෙහෙත් කුඩුලා දීපල් ලා

අගල කපන අප්පුට ගුටි ඇන පල් ලා

අගලේ, අගල් පාවට්ටා ගසේ පංචාංගය ගෙන කොටා වතුරෙන් තම්බාගෙන යුෂ මිරිකාගෙන තුඹසේ පස් කොටා පිඹ එක්කර ගල්ලා මී පැණි කලවම්කොට දීමෙන් කුපිත වූ ෂෙලෙස්මාවටද අප්පුට වලිප්පුවට ද දීපල්ලා.

බිලිඳුන්ගේ ලෙඩට

එකක් දෙකක් කියා ඇවිත් කැබිලිත්තේ තුටු දා

තවත් එකෙක් නටන කලට සුදු මල් විහිදෙන්දා

මූන ටිකිරි පත්කරගෙන කුද පිසලා දෙන් දා

බිලිඳුන්ගේ සියක් ලෙඩම මෙයින්ම දුරලන් දා

එකක් දෙකක් සුදු මල් විහිදෙන්දා වී කබලක දමා වී පොරි සාදාගෙන වුණා, ටිකිරි පත්තර උඳුපියළිය කොටා යුෂගෙන වී පොරි සමඟ කැඳ පිසදීමෙන් බිලිඳුන්ගේ සියලු ලෙඩ සුව වේ.

මොනරාගල සිරිගල

ආයුර්වේද වෛද්‍ය

මැණික් නේරංජනා හෙට්ටිආරච්චි