මනුෂ්‍යයාට පමණක් නොව බලු, බළල් , ගව ආදි තිරිසන් ගත සතුන්ට පවා ඇස් රෝග සෑදී දුක් විඳින ආකාරය අපට දැකගන්නට ඇත. පෙර කරන ලද අකුසල කර්මය එයට හේතු වන්නට පුළුවන් බව විශ්වාස කළ හැකිය. මනුෂ්‍යයාට සෑදෙන නේත්‍රා රෝග 76 ක් බව සුශ්‍රැත සංහිතාවේ සඳහන් වේ. 

නමුත් සමහර ආයුර්වේද ග්‍රන්ථවල රෝග 320 ක් බව සඳහන් වේ. සුශ්‍රැත සංහිතාවේ වාත වශයෙන් ඉපදෙන ඇස් රෝග දහයක්, පිතෙන් උපදින ඇස් රෝග දහයක්, කඵජ ඇස් රෝග 25 ක් හා අභිඝාත ආදි බාහිර හේතු නිසා ඇස් රෝග දෙකක් සෑදෙන බව සඳහන් වේ. 

කළු ඉංගිරියාවේ පමණක් එන ඇස් රෝග 99 කි. සුදු ඉංගිරියාවේ ඇස් රෝග 120 කි. ඇසේ පිටත අනෙක් රෝග සෑදේ. එසේ ඇතිවන ඇස් රෝග 320 ක් බව පැරැණි ආයුර්වේද ග්‍රන්ථවලවල සඳහන් වේ. මෙසේ ඇසේ ඇති වන රෝග සංඛ්‍යා පිළිබඳ නොයෙකුත් මත පවතින නමුත් වා, පිත්, සෙම් යන තුන්දොස් කිපීමෙන් ඇස් රෝග උපදින බව සඳහන් වේ. 

රෝග සංඛ්‍යාව පිළිබඳ නොයෙකුත් මත ඇති වුවද මෙකී රෝගයන් ඇසේ මණ්ඩල පටල, සන්ධිගතව ඇති වේ. ආයුර්වේද මාත්‍රානුකූලව ඇසේ මණ්ඩල පහක් ද සංධිස්ථාන හයක් ද පටලයන් හයක් ද විස්තර කර දක්වති. 

ඇසේ රෝග හට ගැනීමේ හේතු 

අව්වේ තැවී එකෙනෙහි ම සීතල ජලයේ ස්නානය කිරීම, සියුම් දේ, ඇස් වෙහෙසවා බැලීම, දහවල් නිදා ගැනීම, රාත්‍රි නිදි වර්ජනය, අධික දහදිය වැගිරීම, නපුරු සිහින දැකීම, දහදිය දුම් දූවිලි ඇස තුළට යාම,වමන වේග, මළ මුත්‍ර, වේග වැළැක්වීම රාත්‍රී කාලයේ දියර ආහාර පාන ගැනීම, නිතර ශෝක කිරීම, ක්‍රෝධ කිරීම, හිස තැලීම, අධික මධ්‍ය පානය, ඍතු විපර්යාස, කඳුළු වේග වැළැක්වීම, අධික මෛථූනය, ගිනි පුපුරු වැනි කිරි වර්ග ඇසට වැටීම, ගෝනුසු දිමි ආදී සතුන් දෂ්ට කිරීම, ප්‍රමේහ අර්ශස් පීනස් රෝග, ග්‍රහ දෝෂ, භූත දෝෂ මේ ආදි හේතු නිසා කිපුනා වූ වා , පිත්, සෙම්, ලේ යන දෝෂයෝ ශරීරයේ ඌර්ධ, භාග ගතවී ගොස් අක්ෂි ගෝලයට සම්බන්ධ වූ නහර ශිරාවන් හි නානා ප්‍රකාර ඇස් රෝග උපදවයි. 

පරිගණකය, රූපවාහිනිය, හිසකෙස් කළු කරන ඩයි වර්ග, නිතර හෙල්මට් පැලඳීම . ක්ෂණික ආහාර, දියවැඩියා රෝගය ආදි හේතු නිසා වර්තමානයේ අක්ෂි රෝගීන් බහුල වීමට හේතු වී ඇත. 

ඇසේ ප්‍රථම පටලය කරා ගිය දෝෂයන් ඇති විට දකින සියලුම රූපයන් මනාව නොපෙනේ.සමහර විට හොඳින් පෙනේ. දෝෂයන්ගේ ඇති අල්ප බලවන්ත බව හේතුවෙන් මෙසේ විටෙක පෙනීමත් විටෙක නො පෙනීමත් සිදු කෙරේ. දෝෂයන් අනුව වාත කෝප හේතුවෙන් පෙනෙන රූපයන් අරුණ වර්ණයන් ද එක් කෝපයෙන් කහ වර්ණයෙන් ද සෙම් කෝප හේතුවෙන් ශ්වේත වර්ණයෙන් ද, රක්ත වර්ණයෙන් ද සන්නිපාත හේතුවෙන් නොයෙක් වර්ණයෙන්ද පෙනේ. 

දෝෂයන් දෙවැනි පටලයේ ගිය කල ප්‍රථම පටලයට වඩා දෘෂ්ටිය ව්‍යාකූල කරයි. මැස්සන්, මදුරුවන්, මකුලු දැල් ආදී නැති දේ දෝෂ වර්ණ අනුව පෙනේ. වැහි වළාකුළු හෝ අඳුරු යන මේවා නැතත් ඇතුවාක් මෙන් පෙනේ.ආභරණ ආදි නොයෙකුත් දිලිසෙන දේවල් පෙනේ. දුර තිබෙන දේ ළඟ තිබෙන්නාක් මෙන් ද ළඟ තිබෙන දේ දුර තිබෙන්නාක් මෙන් ද පෙනේ. 

දෝෂයන් තුන්වන පටලයට ගිය කල උඩ තියෙන දේ දකී. පහත කිසිවක් නො දකී. විශාල වස්තූන් රෙදිවලින් වසා ඇතිවාක් මෙන් දකී. ඇස්, කන්, ඇති සතුන් ඒවා නැතුවා සේ පෙනේ. දෝෂයන් දෘෂ්ටි මණ්ඩලයෙන් පහත සිටින කල ළඟ තිබෙන දේ නොපෙනේ. දෘෂ්ටි මණ්ඩලයෙන් ඉහළ සිටින විට දුර තිබෙන දේ නොපෙනේ. දෘෂ්ටි මණ්ඩලයේ පැත්තක සිටි කල පැත්තක තිබෙන දේ නොපෙනේ. දෘෂ්ටි මණ්ඩලයේ හාත්පස පැතිරුණු දෝෂ ඇති විට එකිනෙකට වෙනස් දේ එකට එකතුව ඇතුවා සේ පෙනේ. දෝෂය මැද සිටි කල එක දෙකක් වී පෙනේ. 

දෝෂය සිව්වන පටලයට ගිය විට තිමිර නමින් හඳුන්වයි. මෙහිදී සෑම අතින්ම පෙනීම වළක්වයි. තිමිරය දෘෂ්ටි මණ්ඩලය සෑම තැනකම පැතිරීමෙන් ලිංගානාශ තත්ත්වය ඇති කරවයි. මෙකී ලිංගානාශ තත්ත්වය ඇති වූ කල්හි සියල්ල අඳුරු වී පෙනේ. 

ඇසේ සන්ධිගත රෝග නවයක් ඇති වේ. පුයාලස, උප නාහ සිව් වැදෑරුම් ස්‍රාව පර්වණිකා, අලජි,ක්‍රිමි ග්‍රන්ථ යන නම්වලින් සන්ධිගත රෝග 9 හැඳින්වේ. 

වර්ත්ම හෙවත් ඇස් පිහාටු ගත රෝග 21 කි. උත්සධ්ගිනී,කුම්භීකා, ශාර්කී වර්ත්මශර්කරා, අර්ශෝවර්ත්ම,ශුෂ්කාශීස්, අඤ්ජන , බහලවර්ත්ම. ප්‍රක්ලින්නවර්ත්ම,අක්ලින්නවර්ත්ම, වානාහතවර්ත්ම,අර්බුද නිමිෂ, ශෝණිකාර්ශස්, විසවර්ත්ම, පක්ෂමකෝප යන රෝග විසි එක වර්ත්මය. ඇසුරු කොට උපදවා රෝගයෝ වෙති. ශ්වේත මණ්ඩලයේ රෝග 11 හට ගනී. ප්‍රස්තාය්‍යර්ම, ශුක්ලාර්ම. රක්තාර්ම, අධිමාංශර්ම, ස්නාය්වර්ම, ශුක්තිකා, අරිජුන, පිෂ්ඨක, සිරාජාල. සිරාපිඩකා, බලාසග්‍රන්ථි ඇසේ ශ්වේත මණ්ඩලයේ සෑදෙන රෝගයෝ වෙති. කෘෂ්ණ මණ්ඩලයේ හටගන්නා රෝග හතරකි. සවුණශ්‍රක්‍ර, ආවුණශ්‍රක්‍ර, පාකාත්‍ය, අජකා, කෘෂණ, මණ්ඩල යේ හටගන්නා රෝගයෝ වෙති. 

මුළු ඇසම ඇසුරු කොට රෝග 17 ක් බව සඳහන් වේ. සිවු වැදෑරුම් අභිෂ්‍යන්ද සිව්වැදෑරුම් අධිමන්ත (වාත, පිත්ත, ශ්ලෙස්ම, රක්ත) ශෝථයෙන් යුක්ත වූ අක්ෂිපාක, ශෝතයෙන් තොර වූ අක්ෂිපාක හතාථිමන්ත අනිලපය්‍යාය  ශුෂ්කාක්ෂිපාක, අන්‍යොතෝවාත, අම්ලාධ්‍යුෂිත දෘෂ්ටි, ෂිරෝත්පාත, ශිරා හර්ෂ යන මේ නේත්‍ර රෝග දාහත මුළු ඇසම ඇසුරු කොට උපදනා රෝගයෝ වෙති. 

සියලු ඇස් රෝග සඳහා වෙන වෙනම ප්‍රතිකාර ආයුර්වේද ග්‍රන්ථවල සඳහන් වේ. නමුත් සියලු ඇස් රෝග සඳහා යෙදිය හැකි පොදු ප්‍රතිකාර විධිද දක්වා ඇත. 

පොදු ප්‍රතිකාර 

සියලු ඇස් රෝග සඳහා ඇසට දැමීමට 

සුදුහඳුන්, රත්හඳුන්, ඉරිවේරිය, දේවාදාර, වැල්මී, අරළු, බුළු,නෙල්ලි, වෙනිවැල්ගැට. කෝමාරිකා, ඉඟිනි ඇට. සමන්පිච්ච කලඳ බැගින් ගෙන වතුර පත 8-1 ට සිඳ පෙරා කපුරු පෙති කීපයක් හා පිරිසුදු මී පැණි පත භාගයක කවලම් කර බිංදු 02 බැගින් උදේ සවස ඇසට දමන්න. 

වර්තියක් 

ඉඟිනි ඇට, සවිඳ ලුණු, ඉඟුරු, ගම්මිරිස්, තිප්පිලි, මුහුදු පෙන, කහ,රසාංජන, වලඟ සහල්, මනෝශීල, කිකිලි බිජු, පොතු මේවා එක පමණ ගෙන පිණි දියරයෙන් අබරා පළු කර තබාගෙන මී පැණියෙන් ගාන්න.

ඇස පිය ගෑමට 

රත්හඳුන්,ඉඟිනි ඇට,අරළු, කොහොඹ කොළ, කූර මුල්, සිවංගුරු එළකිරෙන් අඹරා ලිප තබා කකාරා  මී පැණි කවලම් කර ඇස පිට ගාන්න. 

සේදීමට 

දෙළුම් කොළ, දොඹ කොළ, රත් මල් කැකුළු, ලුණූුවිල, සමන්පිච්ච මල් ලපටි පුවක් කොළ එක වර්ගයක් හෝ කීප වර්ගයක් දමා තම්බා ඇස සෝදන්න. 

ඇසේ තැල්මක් වූ විට 

කහගොබ, කොහොඹ කොළ සමව අඹරා ඉස්ම ඇසට වත් කරන්න. 

රත්හඳුන්, සියඹලා දලු, පෙති පුවක් දෙමට, යුෂින් අඹරා ඇස පිට ගාන්න. 

ඇසට යමක් වැදී තුවාල වූ විට 

උල්කෙන්ද කොළ කහ සමඟ කොටා යුෂ ඇසට දමන්න. හොඳ පිරිසුදු මී පැණි දමන්න. 

ඇසට දළුක් කිරි වැටුණූු විට 

ඇඟිල්ලක් විද ලේ බිඳුවක් දමන්න 

ඇසට හුණු වැටුණු විට 

කහ යුෂ වත් කරන්න 

කාච රෝගය 

වර්තමාන සමාජයේ බෝ නොවන රෝගයක් වූ දියවැඩියා රෝගය හේතුවෙන් කාච රෝගීන් බහුලව සිටින බැවින් කාච රෝග පිළිබඳ විස්තර කරන්නට සිතුවෙමි. දියවැඩියා රෝගයේදී ශරීරය ශක්තිය දුර්වල වේ. ජල කොටස් ශරීරයෙන් පිටවීම නිසා රුධිරයෙහි ඇති වන ජල කොටස් අඩු වී ලෙන්ස්වලට ලේ අඩුවීම හා ජල කොටස් අඩු වීම හේතුවෙන් කාච රෝගය ඇතිවේ. 

ත්‍රී දෝෂ කෝපය මුල්කරගෙන ඇතිවන රෝග අවස්ථාවකි. බටහිර වෛද්‍යවරු කැටරැක්ට් (ම්චබචපචජ)  නමින් මේ රෝගය හඳුන්වනු ලබයි. 

වා,පිත්, සෙම්, රක්ත යන දෝෂයන් කිපී ලෙන්සය නම් නේත්‍ර පළිඟුවෙහි අඳුරු පැහැයක් ඇති කරයි.මේ හේතුව නිසා ලෙන්සය මැදින් ආලෝකයට ගමන් කිරීම නොහැකි වී යාමෙන් පෙනීමේ වෙනස ඇති වේ. කිසිම වේදනාවක් නොමැති මෙකී රෝග අවස්ථාව කාචය නමින් හඳුන්වයි. වාත කාචය පිත් කාචය, සෙම් කාචය, රත්තජ කාචය, සන්නිපාත කාචය යන පස් වැදෑරුම් කාච රෝගයට අමතරව නීල කාචය නම් අසාධ්‍ය අක්ෂි රෝගයක් වේ. 

වැඩිදුර තොරතුරු සදහා මෙවර කලාපය බලන්න (සිකුරාදා) >>>